In de opening van Rutte’s TV optreden maandag 16 maart zei hij: “Samen staan we voor een opgave van enorme omvang”. Het woord ‘samen’ doet gelijkheid vermoeden, een samenleving waarin iedereen erkent en gewaardeerd wordt. Een samenleving waarin we niemand in de steek laten en opstaan tegen onrecht. Wat Rutte precies bedoelde met ‘samen’ lichtte hij niet toe maar het politieke beleid van de afgelopen jaren heeft de notie van ‘samen’ behoorlijk ondermijnd. Een dag eerder sprak Wiebes, de minister van Economische Zaken, de inmiddels legendarische woorden dat ZZP’ers, wiens opdrachten afgezegd worden, er zelf voor hebben gekozen om financieel risico te lopen. Tegelijkertijd konden vervuilende bedrijven als KLM en Schiphol direct op een gesprek over financiële tegemoetkoming rekenen. Pas na breed verzet vanuit de samenleving werd een pakket met maatregelen aangekondigd waar ZZP’ers en kleine ondernemers gebruik van kunnen maken.
Maar om echt te zien hoe het beleid van Rutte I, II en III systematisch heeft toegewerkt naar het tegenovergestelde van ‘samen’, moeten we even over onze schouder kijken naar het beleid van de afgelopen jaren. De complimenten in de tv-toespraak aan de mensen in de zorg zijn nogal cru na een decennium van zorgbezuinigingen dat ons gezamenlijke zorg-vangnet totaal naar de knoppen heeft geholpen en tienduizenden zorgwerkers werkloos heeft gemaakt of overwerkt.
Weet je nog in 2014 toen de politiek de cijfers probeerde af te zwakken van de massa ontslagen in de zorg? De politiek zei tegen NOS dat 16.000 mensen in de zorg hun baan zouden verliezen, terwijl de branchevereniging van zorgorganisaties ActiZ zeker 55.000 ontslagen telde en de FNV vakbond signaleerde dat 100.000 koppen in de zorg zouden rollen (Bron). Het uitkleden van de zorg en het denigreren van zorgpersoneel was echter geen eenmalig evenement maar een langdurige trend. Al in 2010 zag je dat de zorgsector werd omgespit tot een neoliberaal bedrijf in plaats van een publieke instelling voor het welzijn van de samenleving. Vivazorg drukte een loonsverlaging van maar liefst 25% door (van 13.30 naar 9,92 per uur) en UWV ondersteunde het ontslag van 292 werknemers. Geestelijke gezondheidszorg eiste werkdagen van 12 uur en meer onregelmatige diensten voor hetzelfde loon. Thuiszorg Rotterdam werd overgenomen door Faveo en het personeel moest loon inleveren. Alliance Healthcare eiste 10% loonsverlaging en zette personeel over naar een ander bedrijf om de pensioenregeling te ontduiken. Dit zijn een paar voorbeelden uit een lange lijst uit 2010-2011 waar bazen betrapt werden op stelen van hun werknemers. (Bron)
De grote vraag is: In hoeverre laat de uitkomst van de Corona crisis ons straks de trieste gevolgen zien van beleid dat geobsedeerd is door winst?
Na jarenlange verpaupering in de zorg werd er in 2017 opnieuw aan de noodklok getrokken toen Rutte III mega bezuinigingen aankondigde van maar liefst 2 miljard. Het AD berekende dat het ging om ruim 800 miljoen meer dan de VVD, CDA, D66 en ChristenUnie in hun verkiezingsprogramma hadden staan (bron). In 2018 waren er sterke indicaties dat ziekenhuizen zouden omvallen, failliet gaan, dat alle rek eruit was. De IJsselmeerziekenhuizen, met vestigingen in Dronten, Emmeloord, Lelystad en Urk werden failliet verklaard; Ook het Slotervaartziekenhuis in Amsterdam werd failliet verklaard. Er wordt al jarenlang geprotesteerd tegen de problemen in de zorg. Zorgwerkers strijden niet alleen voor een hoger loon maar ook voor minder absurde werkdruk, meer menswaardige zorg en een einde van het neoliberale beleid dat bestuurders verrijkt en de rest uitknijpt.
Wat verdienen verplegenden en verzorgenden? Het gros van de 200.000 ziekenhuismedewerkers is verzorgend personeel. De NOS schrijft in november 2019 dat beginnend verzorgend personeel start op 1.890 euro bruto per maand. Veel verzorgers verdienen 2.144 euro bruto, met uitloop tot maximaal 3.490 euro bruto. Ook werd er tijdens de staking van ziekenhuispersoneel gesproken over het groeiende tekort in personeel dat geschat werd op 100.000 tot 125.000 medewerkers in 2021. (bron) Wat pijnlijk hypocriet dat Rutte nu tegen zorg-, schoonmaak- en onderwijspersoneel, mensen die zich gedwongen zien om extra werk te verzetten, ‘heel heel veel dank” uit. De grote vraag is: In hoeverre laat de uitkomst van de Corona crisis ons straks de trieste gevolgen zien van beleid dat geobsedeerd is door winst?
Rutte I-II-III heeft de sectoren die het welzijn van de samenleving als geheel bevorderen (zoals zorg, onderwijs en cultuur) jarenlang dermate afgeknepen dat de ‘Ellendigen van de Aarde’ die werkloos zijn geworden alleen nog aan de bak konden komen middels precair zzp werk. Werk waarvan meneer Wiebes nu doodleuk zegt dat zzp’ers zelf gekozen hebben voor financiële precaire posities. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de stijgende drempel om überhaupt naar de dokter te gaan. Als ik koorts krijg ga ik niet naar de dokter. Ik heb het geld niet om 900 eigen risico te betalen. Mensen met minder geld kiezen voor de laagste premie waar eigen risico vervolgens verhoogd is.
#laatderijkendecrisisbetalen
Hoe nu verder? Wat kan Nederland doen om zichzelf socialer en meer crisisbestendig te maken? Dat begint met een beetje evenwicht creëren. Vanuit evenwicht kan je makkelijker tegen een duw, een hort of een stoot of een gezondheidscrisis. Op dit moment heeft de 10 procent rijkste huishoudens in Nederland een vermogen van 876 miljard euro. Dus 10 procent bezit 62 procent van het totale Nederlands vermogen (Bron). Het is nogal wat. Kan dat niet wat eerlijker verdeeld worden?
Hierbij is het belangrijk in acht te nemen waar die rijkdom vandaan komt. Het is niet zomaar uit de lucht komen vallen. Het is geen toeval dat Fritz Goldschmeding de rijkste Nederlander is. Waar is hij zo rijk van geworden? Van een uitzendbureau (Randstad) waar hardwerkend Nederland voor minimumloon hotelkamers schoonmaakt, lopende band werk doet of overal de gaten dichtloopt die bezuinigingsbeleid creëert. Dat is juist; hij wordt rijk van het werk van anderen. Dat heet voor iedereen met een beetje klasse-besef gewoon diefstal.
Neem Ben van Beurden, de CEO van de Koninklijke Nederlandse Shell, die per dag 55 duizend euro verdient (meer dan 20 miljoen per jaar). Die man zit op een schat van gestolen rijkdom. Shell kon zich verrijken door koloniale toe eigening van grondstoffen, zoals in Nigeria waar het onder Britse koloniale onderdrukking alleen voor Britse bedrijven toegestaan was een olie exploratie vergunning te krijgen. Nigeria strijdt voor herstelbetalingen van 62 miljard van oliebedrijven voor geroofde buit (sinds 1998). Maar ook Nederland kan Shell aanspreken op verduisterde rijkdom. De klimaat misdadiger maakt zich namelijk ook schuldig aan belastingontwijking. Multinationals als Shell, Philips en AkzoNobel, die in ons land nauwelijks of geen winstbelasting betalen, worden vanaf 2021 aangepakt. In het AD werd in november 2019 aangekondigd dat dit maar liefst 250 miljoen keiharde euro’s zou opleveren (bron).
Maar denk ook aan Unilever, een imperium gebouwd op de genocide van 10 miljoen mensen in de Congo onder het koloniale bewind van Leopold II. Makkelijk rijk worden als je mensen dwingt voor je te werken zonder loon en ze ophangt, martelt of ledematen afhakt wanneer ze niet genoeg winst genereren voor je palmolie ‘handel’. Tot op heden heeft Unilever geen herstelbetalingen aan Congo betaald, laat staan excuses aangeboden. De multinational dendert verder met koloniale klimaatontwrichtende praktijken elders in de wereld zoals in West Papua dat nog steeds geregeerd wordt met koloniaal geweld tegen de Inheemse bevolking en hun woongebied. nadat het Nederlandse koloniale bewind eindigde in West Papua werd het overgenomen door Indonesie. Sindsdien zijn maar liefst 500.000 mensen vermoord. We hebben het niet zomaar over het belasten van rijken omdat ze geld hebben en zogenaamd sterke schouders (wie heeft die uitdrukking bedacht?). Nee. We hebben het over het indammen van praktijken van uitbuiting en ontwrichting – sociaal, economisch en ecologisch. Hiermee bouwen we niet alleen aan veerkracht voor de Nederlandse samenleving na Corona – maar bouwen we ook capaciteit voor heling van koloniale, kapitalistische en ecologische wonden en kwalen.
Een regering die geeft om zorgwerkers, laat dat blijken door consequent te investeren in humane zorg.
Met een Robin Hood belasting en het aanpakken van witte boorden criminaliteit zorgen we ervoor dat deze epidemie, die zorg en solidariteit nodig heeft, niet wordt uitgespeeld als een Titanic crisis waar alleen reddingsboten zijn voor de rijken die zich kunnen veroorloven een maand niet te werken of privé-zorg kunnen inschakelen. Maak alle medische hulp gratis. ‘Laat de rijken de crisis betalen’ is geen uiting van luiheid maar vanuit rechtvaardigheid. Een regering die geeft om zorgwerkers, laat dat blijken door consequent te investeren in humane zorg. Niet door een dag een speechwriter te betalen voor overtuigend klinkende een crisis-speech. ‘Laat de rijken de crisis betalen’ is daarbij een uiting van erkenning dat de politiek heel lang een kuil heeft gegraven waar nu vooral mensen die het economisch zwaar hebben invallen. We hebben een politiek nodig die zich consequent toewijdt aan een strategie die zorgt voor collectief welzijn door universele toegang tot zorg en onderwijs, die bijdraagt aan gelijkwaardigheid en die verder kijkt dan alleen de korte termijn.
Tot slot roepen wij op om de systemische verbanden verder te bespreken tussen hoe de politiek omgaat met de gezondheidscrisis van mensen (Covid19) en de gezondheidscrisis van de planeet (Klimaat, milieu, ecocide). Keer op keer zien we mooie praatjes terwijl stug wordt doorgegaan met het subsidieren van schadelijke industrieen en gewone mensen aan hun lot worden overgelaten. Nederland subsidieert jaarlijks de fossiele industrie met 7,6 miljard. Mensen die zich inzetten voor het klimaat zullen niet verbaasd zijn dat de politiek over lijken gaat. De neoliberale Nederlandse politiek laat al decennia haar ware gezicht zien in het consequente tegenstribbelen om de klimaatdoelen te behalen. En nadat zelfs de rechter een vonnis uitsprak dat de regering verplichtte voor 2020 emissies te verminderen met minimaal 20% (beter 40%) ten opzichte van 1990, plaatste de Staat zichzelf boven de wet en ging in hoger beroep om kostbare tijd te rekken. Ten tijde van Covid19 is het belangrijk het verband te zien tussen politiek die bezuinigt op zorg en koppig klimaatontwrichting laat toenemen.
Wij hopen dat Covid19 helpt om gezamenlijk een sociaal weerwoord te formuleren naar deze politiek: Alleen dan is er een kans dat we dit echt ‘samen’ gaan oplossen. We kunnen niet van Den Haag verwachten dat ze uit zichzelf de rekening gaan neerleggen bij partijen die zichzelf oneerlijke winst toe eigenen. We kunnen ons niet veroorloven naïef te zijn over de mate waarin koloniaal kapitalisme elke crisis probeert in te zetten als een kans voor het uitrollen van a-sociaal beleid. Laten we ons niet verder laten overrompelen maar elkaar ontmoeten in zoom-calls en online leesgroepen om ons sociale weerwoord aan te scherpen en coalities te smeden. Laten we ons klaarmaken om #solidariteit om te zetten in gezamenlijke strijd voor het genezen van onze politieke kwalen.
