“Wereldwijd gebruiken minstens 2 miljard mensen een drinkwaterbron die besmet is met uitwerpselen. Drie miljard mensen hebben thuis geen toegang tot faciliteiten om handen te wassen. Een bijzonder angstaanjagende statistiek is dat meer dan 20% van de gezondheidsvoorzieningen in de minst ontwikkelde landen geen waterleiding, geen sanitaire voorzieningen en geen afvalverwerkingsdienst hebben.” Dina Lupin Townsend
Te midden van COVID-19 uitbraak laait het gesprek op over hoe systematische onderdrukking de huidige gezondheidscrisis doorkruist. We gingen hierop in met ons artikel over bezuinigingspolitiek in Nederland en het wankelende systeem. We willen nu even pauzeren en nadenken over de voortdurende strijd om de waterwegen te beschermen.
Water is een noodzaak voor zowel het lessen van dorst als voor hygiëne. Water is wie we zijn, aangezien het 60% van onze lichaamsmassa uitmaakt (ons hart is 73% water). Maar water is ook een politiek veld gekenmerkt door gewelddadige toe eigening en ongelijkheid, gezien de controle over waterschappen kan resulteren in conflict en ‘watergraaien’ ten kosten van de lokale gemeenschap. In dit artikel zullen we de contouren schetsen van strijd van Inheemse waterbeschermers wiens gezondheid van verschillende kanten wordt bedreigd: door giftige industrie en diens arbeiders die COVID-19 kunnen introduceren in ver afgelegen gemeenschappen. In deel twee van dit artikel delen we reflecties over solidariteit met Inheemse waterbeschermers in Canada die zich verzetten tegen de Coastal Gaslink-pijpleiding; een project dat LNG Canada dient waar Shell in investeert. Maar laten we eerst kijken naar water als een lens voor klimaatrechtvaardigheid.
Water onrecht in een notendop
Controle over water ecosystemen, waterverontreiniging en waterschaarste hebben alleen al in het afgelopen decennium in honderden conflicten een centrale rol gespeeld (lijst). Er is een spectrum van conflict. Bijvoorbeeld tussen natiestaten zoals het Indus rivier-stroomgebied (India en Pakistan) als ook lokale gevechten over giftig water en racisme (zoals in Flint Michigan); waterbronnen zijn zowel een aanleiding als een wapen voor conflict. Inheemse gemeenschappen ervaren vaak dat bedrijven eerst publiek water privatiseren en vervolgens wordt de gemeenschap getroffen doordat bedrijven ook giftig afval op hun land en in waterbassins dumpen.
Een andere kwetsbare groep die geen toegang heeft tot schoon water, zijn mensen in gevangenissen in bijvoorbeeld de VS of Egypte. Daarnaast is er de kwetsbaar gemaakte groep vluchtelingen die verblijven in kampen en detentiecentra. Hier in Nederland herinnert hoogleraar Daphina Misiedjan ons eraan dat er ook hier tussen 2015 en 2017 20.000 huishoudens waren afgesloten van water, waaronder gezinnen met kinderen. Wereldwijd worstelt maarliefst eenderde van de bevolking met drinkwater schaarste.
Het is opvallend dat water geen deel uitmaakt van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens uit 1948. In een interview voor de documentaire FEEDING THE WORLD (2005) verklaarde Nestlé CEO dat NGO’s die zeggen dat water een publiekrecht is (een mensenrecht ) er “een extreme mening” op nahouden. Het was pas in 2010 dat de VN een resolutie (64/292) aannam waarin stond dat water een mensenrecht is. In het afgelopen decennium is toe eigening van water door bedrijven niet bepaald ontmanteld of daadkrachtig gehandeld om rechtvaardigheid te krijgen voor arme gemeenschappen die de toegang tot drinkbaar water wordt ontnomen. Integendeel, de toenemende neoliberale politiek maakt verdere toe-eigening van grondwater mogelijk.
In 2019 werd de VN-klimaattop verplaatst van Chili naar Spanje vanwege aanhoudend protest op straat in Santiago van meer dan een miljoen mensen. De leuzen waren een combinatie van uitingen tegen neoliberale verpaupering en 500 jaar koloniale heerschappij, maar er werd ook gejuicht: ‘Word wakker, ze beroven ons water’. Mijnbouw- en landbouw multinationals profiteren van de rest van de bevolking als het om water gaat.
Nu met COVID-19 meldt Greenpeace Chili dat 350.000 mensen in het land geen toegang hebben tot schoon water. Waterongelijkheid is zichtbaar in veel landen over de hele wereld. Terwijl veel mensen zich tot nu toe nog steeds kunnen aanpassen aan veranderingen van het klimaat, kan men zich niet aanpassen aan het leven zonder water. Natuurlijk overlappen het verhaal van klimaatverstoring en waterschaarste elkaar, en het is belangrijk voor de klimaatbeweging om aandacht te besteden aan deze urgente strijd. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie overlijden jaarlijks immers 3,4 miljoen mensen als gevolg van watergerelateerde ziekten. Mensen die met watergerelateerde crises worden geconfronteerd, worden vaak geconfronteerd met meerdere vormen van systemische ongelijkheid.
Waterbeschermers en kolonisatie
Virussen zijn voor gekoloniseerde mensen in Amerika en de rest van de wereld al eeuwenlang een politieke kwestie. In maart verschijnen diverse memes van Inheemse milieuactivisten in Noord-Amerika verwijzend naar hun historische geheugen van pandemie-trauma.
De pokken staan bekend als wapen in de biologische oorlogsvoering die werd gevoerd door Europeanen tegen Inheemse volkeren om zogeheten lebensraum te creëren. De ziekte werd al in de 16e en 17e eeuw tot wapen gemaakt die de Europese strijdkrachten in de ‘Franse en Indiase oorlogen’ inzette. Het is gedocumenteerd dat Generaal-majoor Jeffery Amherst de voorkeur gaf aan het inzetten van ziektekiemen. Hij schreef: „Zou het niet kunnen worden vormgegeven de pokken onder die rebelse Indianenstammen te sturen? We moeten in deze kwestie elke strategie in onze macht gebruiken om ze te reduceren.” Amherst gaf toen het bevel “om hen [Inheemse Pontiacs en alies] volledig te onderwerpen” totdat “er geen Indiaanse nederzetting meer is in duizend mijl radius van ons land”. We weten nu dat de totale oorlog tegen Inheemsen in de Amerikas maarliefst 90% van de bevolking het leven kostte. Een dodental dat momenteel wordt geschat op ongeveer 100 miljoen.
Hoe leeft die herinnering voort tegenwoordig bij Inheemse bevolking? Inheemse activisten in Canada refereerde in maart op sociale media naar schrikbarende politiek van de 21e eeuw tijdens laatste epidemie. In 2009, toen de Mexicaanse griep (H1N1) uitbrak, stuurde Health Canada lijkenzakken naar de Inheemse gemeenschappen in Manitoba in plaats van medicijnen. Het laat zien dat er na al die jaren niet veel is veranderd als het gaat om koloniale staten en hun vijandige benadering van de Inheemse bevolking.
Als je het patroon kent, kun je niet verrast zijn dat COVID19 onevenredig veel impact heeft op Inheemse volkeren over de hele wereld. Uitgerekend de mensen die 80% van alle resterende biodiversiteit op hun land beschermen en een praktijk van bescherming van thuisland en water hooghouden wordt zelf-isolatie op het land niet gegund. Pijpleiding constructie, boskap, mijnbouw dreigt de ziekte te importeren bij waterbeschermers.
Als je kijkt naar patronen van het arrogante en onverantwoordelijke gedrag van koloniale machten, zul je misschien geschokt maar niet verbaasd zijn dat juist nu fundamentele christenen naar geïsoleerde Inheemse groepen in de Amazone vliegen om ze te bekeren te midden van de COVID-19-crisis, en hiermee hun gezondheid bedreigen met mogelijke verspreiding. Of dat Israël een noodhospitaalkliniek in de Jordaanvallei (Palestina) bulldozert op het moment van de COVID-19-crisis. In dit licht moeten we zien dat crises in het algemeen – en pandemieën in het bijzonder – de agenda’s van de koloniale politiek dienen om te onteigening, uit te buiten en wanhoop van degenen die al onderdrukt zijn, te bevorderen.
Wet’suwet’en waterbeschermers geconfronteerd met drievoudige crisis
“De Coastal GasLink-pijpleiding is een essentieel component van een LNG Canada-exportterminal van $ 40 miljard gelegen in Kitimat, BC […] Het gas-exportterminal wordt ondersteund door een van ‘s werelds grootste energiebedrijven en drie staatsbedrijven die eigendom zijn van Korea, China en Maleisië. In 2011 heeft Shell, met een aandeel van 40 procent in het project, een tender uitgeschreven voor de aanleg van een pijpleiding om de terminal te voeden. Deze werd gewonnen door een dochteronderneming van TC Energy Corp – toen bekend als TransCanada – die Coastal GasLink creëerde.” Chantelle Bellrichard, Jorge Barrera CBC News
In de afgelopen maanden hebben mensen in de klimaatbeweging in Europa steun gegeven aan de strijd van Inheemse waterbeschermers in Canada, wiens levensonderhoud wordt bedreigd door de fossiele brandstofindustrie. Met hun strijd beschermen ze de soevereinitieit van het land, het water en lucht tegen giftige bedrijvigheid. Hoewel deze specifieke strijd al bijna een decennium aan de gang is, was er een golf van internationale solidariteit in en na januari nadat veertien waterbeschermers op traumatische wijze op hun eigen land waren gearresteerd door koloniale Canadese autoriteiten. De geest van verzet werd nam toe en vertaalde zich naar spoorblokkades en solidariteitsprotesten in heel Canada; er was momentum en een groeiende collectieve beweging tegen dit megaproject van 6,6 miljard dollar. Toen kwam COVID19. Nu bovenop het bestrijden van schendingen door fossiele brandstoffenmultinationals en het verweer tegen een koloniale staat met een juridische structuur die de koloniale heerschappij en de onteigening van inheemse naties voorstaat … dient een derde crisis zich aan in de vorm van een pandemie. En wie dreigt de ziekte aan de deur af te leveren? Pijpleiding arbeiders.
Was je handen…
Elke keer dat je jouw handen wast, zou het goed zijn om je af te vragen hoe ons huidige klimaatactivisme tegemoet kan komen aan de roep voor solidariteit met mensen die aan de frontlinie leven waar invasieve handel – invasieve arbeid – de gezondheid van ver afgelegen Inheemse gemeenschappen bedreigt met het importeren van COVID-19 en waterschappen te bedreigen met giftige extractieve activiteiten.
Ter afsluiting een gedichtje voor bij het handen wassen:
Everytime when you wash your hands
Give praise to earth defenders, give thanks
Mni wiconi, jallalla, ancestors
chi miigwech all N.D.N. protectors
End grabbing, spilling, abuse of aquifers
Help us all to pass through troubled waters
Everytime when you wash your hands
Remember all relations, give thanks
Dit artikel zal worden opgevolgd met een nadere blik op de eis van de Wet’suwet’en het pijpleiding constructiewerk stil te leggen. Invasieve arbeid bedreigt de gezondheid van de Inheemse gemeenschap en het recht om zichzelf te isoleren.
Meer achtergrond informatie, videomateriaal en mogelijkheden om de Wet’suwet’en te steunen