In Zomergasten liet Carola Schouten, minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, vorige week zien dat ze weet dat het anders moet en kan. Maar waarom gebeurt dat dan niet? Want het is nu 15 maanden geleden dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) ongeldig werd verklaard door de Raad van State. Maar stappen om de stikstofuitstoot terug te dringen, zijn niet of nauwelijks genomen. Van een voorgestelde veevoermaatregel werd deze week afgezien, omdat die te weinig effect zou hebben.
Een deel van het antwoord is dat minister Schouten (ChristenUnie) met een haast onmogelijke politieke erfenis is opgescheept. PAS klopte niet, want stikstofuitstoot werd er niet mee teruggebracht. Problemen werden er eigenlijk tien jaar mee vooruit geschoven, terwijl boeren en bouwers konden doorgaan zoals voorheen. De politiek negeerde ondertussen waarschuwingen van commissies, advocaten en ecologen.
De directe toekomst ziet er helaas niet veel rooskleuriger uit: de kans is groot dat de Raad van State in september de stikstofplannen, zoals die er nu liggen, zal afkeuren. Het enige dat echt zal werken, is inkrimpen van de veestapel, samengaand met een ‘warme sanering’ van de veesector. Men wil dat nu versneld gaan doen, maar de effecten daarvan zullen pas in 2022 kunnen worden ‘ingeboekt’.
Uit alles blijkt: de stikstofcrisis is niet een algemeen politiek probleem, maar een probleem van politiek gericht op eeuwige groei.
En dat was het aardige van de uitzending van Zomergasten, want daarin liet minister Schouten zien dat ze dat snapt.
Dat deed ze door een fragment in de uitzending te tonen van Sicco Manscholt. Hij was van 1945 tot 1958 minister Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening en van 1958 tot 1972 Europees Commissaris voor Landbouw. Mansholt gaf al in de jaren ‘70 aan dat de hoge landbouwproductie een gevaar vormt voor de biodiversiteit en ecologie. Maar de andere Europese commissarissen wilden dat niet horen en vroegen hem zelfs of hij soms hippie was geworden (lees dat ook hier terug).
En minister Schouten liet in de uitzending zien hoe het wél moet, met een fragment van The Biggest Little Farm, over een boerderij gebaseerd op kringloop principes. Schouten zegt daarover in de uitzending: “Onze landbouw is hoog efficiënt, maar is opgeknipt in stukjes. Zo wordt de bodem verrijkt met kunstmest, maar dat wordt gemaakt van aardgas en dat zorgt voor broeikasgasemissies. Dan heb je dus iets proberen op de lossen door elders een probleem te creëren. In plaats daarvan moeten we uitgaan van natuurlijke processen. En het systeem in zijn totaliteit gaan bezien.”
De reactie van de interviewer Janine Abbring op hetzelfde fragment is veelzeggend: ‘onhaalbaar’ en ‘onrealistisch’. Ze prijst Schouten voor haar plan voor kringlooplandbouw, maar de uitwerking van dat plan is er niet gekomen. En de stikstofcrisis is ook nog steeds niet opgelost.
Dat is veelzeggend, omdat het eigenlijk overeen komt met het beleid dat we nu hebben: de stikstofcrisis moet worden opgelost, maar we willen er niks voor aanpassen en genomen maatregelen lossen niks op.
Wat kunnen we als Code Rood van de uitzending van Zomergasten leren? We zullen actie moeten blijven voeren, vóór beleid met échte oplossingen.