22 oktober organiseerde Grand café Utopie een online avond over klimaatracisme. De film ‘WANTOKS: dance of resilience in Melanesia‘ werd gekeken, Raki (van Free West Papua Campaign NL) vertelde over het inheemse perspectief op klimaatracisme en Chihiro over de koloniale achtergrond. Martijn, van Code Rood, was uitgenodigd om in te gaan op de rol van intersectionaliteit en antiracisme in de Nederlandse Klimaatbeweging. Lees hieronder zijn bijdrage.
Intersectionaliteit, of kruispuntdenken, zegt dat je indentiteit is opgebouwd uit verschillende componenten. Die componenten zijn bijvoorbeeld gender (of je man of vrouw bent, of een andere optie), seksuele voorkeur, trans/cis (of je het geslacht bent waarin je bent geboren), of je able-bodied bent, huidskleur, klasse enzovoorts. Al die componenten bij elkaar opgeteld zorgen ervoor dat je in onze maatschappij meer wordt vooropgesteld ten opzichte van anderen (privilege geniet), dan wel wordt achtergesteld (gediscrimineerd wordt). Intersectioneel denken kan ons helpen in het bestrijden van onrechtvaardigheid.
Intersectionaliteit is ook een manier om grote systemen van onrechtvaardigheid beter te begrijpen omdat ze worden teruggebracht tot de grootte van je eigen leven.
En dat is een reden waarom intersectionaliteit waardevol is in de klimaatbeweging. Zo kan klimaatverandering voor jou, de gemiddelde lezer van dit stuk, waarschijnlijk niet los worden gezien van dat je westerling bent; dat te relatief rijk bent, vergeleken de rest van wereld; en dat je een consument bent in een kapitalistische maatschappij.
En je ondervindt relatief minder negatieve gevolgen van klimaatverandering. Zeker als je dit afzet tegenover mensen in het globale zuiden. Zij worden namelijk het hardst getroffen door klimaatverandering, om geografische redenen en omdat ze minder middelen hebben zich tegen klimaatverandering te verweren. Dit is extra onrechtvaardig, omdat ze die middelen niet hebben omdat ze eeuwenlang, en nog steeds, zijn uitgebuit door het Westen.
Deze onevenredige verdeling noemen we klimaatracisme. Je ziet intersecties waarop men wordt achtergesteld, zoals ras en de plek waar men is geboren. Ik denk dat het je plicht is als westerling jezelf hiervan bewust te maken. En er actie op te ondernemen, want je bent niet schuldig aan het systeem waarin je wordt geboren, maar je helpt het wel mee instandhouden.
In de klimaatbeweging is het bewustzijn over de relatie klimaat en racisme (en andere vormen van onderdrukking) gegroeid. Maar sommige klimaatactivisten willen klimaat en racisme scheiden. Ze zijn bang dat de strijd tegen klimaatverandering verzwakt wordt door racisme erbij te halen. Ze zijn bang dat antiracisme nieuwe mensen van de klimaatbeweging afschrikt.
Deze argumenten komen, denk ik, voort uit dat men wéét dat antiracisme tegen de status quo ingaat (tegen de bestaande situatie en alles dat die instand houdt). Want men wéét dat er racisme is in Nederland (al weet men dat soms alleen intuïtief). Ik zou hier tegenin willen brengen: tegen klimaatverandering strijden, gaat óók tegen de status quo in. Bijvoorbeeld omdat klimaatverandering niet opgelost gaat worden zonder ook de eeuwigdurende groei onder kapitalisme te bevragen.
De uitkomst van verschillende strijden scheiden, kan alleen zijn dat al die strijden zwakker komen te staan. Deze verdeeldheid is dan ook altijd een doel geweest van het instandhouden van racisme en andere ongelijkheid: een verdeelde groep mensen kan geen vuist maken, niet tegen racisme en niet tegen klimaatverandering.
Hoe moet intersectionaliteit in de klimaatbeweging eruit zien? Ik heb ook niet alle antwoorden en we moeten het samen vormgeven. Maar deel van het antwoord is dat intersectionaliteit niet een punt op de agenda zijn, maar dat het aan de basis moet staan. Met andere woorden: er kan alleen een intersectionele strijd tegen klimaatverandering zijn.
Praktisch, en op gebied van antiracisme, betekent het dat je je als klimaatbeweging niet stil houdt en je solidair verklaart met Kick Out Zwarte Piet, of met de Free West Papua Campaign. En omdat je hiermee tegen de status quo ingaat, wil je je solidariteit goed verwoorden. Want, ja, er zullen vragen over komen. En je zult moeten uitleggen hoe racisme en klimaatverandering niet los van elkaar gezien kunnen worden. Het zal geen gemakkelijke strijd zijn, maar sociale verandering gáát niet makkelijk. Maar de strijd is nodig, want klimaatverandering, racisme en alle onrechtvaardigheid moeten gestopt worden.
(Afbeelding: klimaatactivisten bij Black Lives Matter protest in Den Haag.)