De boeren zijn boos. En dat hebben we geweten. Met 2.200 tractoren veroorzaakten boze boeren dinsdagochtend de langste file ooit in Nederland. Daarna volgde een protest op het Malieveld. Directe aanleiding voor het protest was het plan van D66 om het aantal varkens en kippen in Nederland te halveren vanwege de stikstofuitstoot.
De boeren zijn boos op de overheid en op klimaatactivisten en stellen dat er een negatief beeld over boeren wordt geschetst. “Wij zijn geen dierenmishandelaars en milieuvervuilers”. De boeren zijn niet de enigen die boos zijn, niet de enigen waarvan soms een negatief beeld geschetst wordt, en niet de enigen die door de overheid in de steek gelaten worden.
We zitten in een proces van levensbedreigende klimaatontwrichting. Gezamenlijk vallen de nog te komen rampen af te wenden of uit te stellen – door ingrijpende systeemverandering. Maar wie het einde van de maand niet haalt, maakt zich niet druk om het einde van de wereld. Daarom is het zaak die verandering rechtvaardig vorm te geven. Voor een eerlijke en rechtvaardige verandering moeten we niet alle verantwoordelijkheid bij de boeren leggen. We moeten verder kijken dan enkel naar gewone burgers die makkelijk regels op te leggen zijn, en kijken naar luchtvaart, grote fossiele bedrijven, en het systeem dat maakt dat de grootvervuilers ongeschonden blijven. Boeren staan vrijwel onderaan de ladder* van een kapitalistisch systeem dat gestoeld is op het optimaliseren van de winsten van degenen die hoger op de ladder staan (zoals supermarkten, banken, veevoederbedrijven en slachthuizen). Het feit dat het protest gesteund werd door megabedrijven die een megabelang hebben in het in stand houden van de status quo zegt dan ook veel.
In dit systeem gaat ongebreidelde groei ten koste van dieren, mensen en milieu. Het is een systeem waarin uitbuiting, onderdrukking en geweld normaal en legaal zijn. Waarin niet boeren de prijs van hun producten bepalen, maar supermarkten. En waarin boeren gedwongen worden om torenhoge leningen af te sluiten voor steeds intensievere vormen van landbouw. Het is als boer vrijwel onmogelijk een zeker bestaan op te bouwen. De Volkskrant schreef in 2018 al dat het aandeel lage inkomens onder boeren (minder dan 23.000 euro per jaar) hoog is. Daarnaast bestaan veel boerenbedrijven enkel bij de gratie van inkomenssteun van gemiddeld 22.000 euro per jaar vanuit de EU. Door de prijs van voedsel kunstmatig laag te houden en de winst voor supermarkten te optimaliseren, zorgen we voor onvoorstelbaar dierenleed en milieuschade, en duwen we met z’n allen de boeren kopje onder.
De boeren zijn niet de enigen die boos zijn. Veel mensen, en echt niet alleen klimaat- en dierenrechtenactivisten, zijn boos over hoe er met dieren wordt omgegaan in de bio-industrie. Ze zijn boos over de 176.000 dieren die alleen al dit jaar omkwamen in stalbranden. De miljoenen dieren in erbarmelijke omstandigheden. Omwonenden van megastallen zijn boos over stank en ziekten. Natuurliefhebbers en wetenschappers zijn boos over het grootschalig gebruik van landbouwgif. Om over de enorme vervuiling en klimaatimpact van de intensieve landbouw nog maar te zwijgen. Afgelopen vrijdag kwamen ruim 35.000 mensen naar Den Haag om een adequate en rechtvaardige aanpak van de klimaatcrisis te eisen. Dat de intensieve landbouw en veehouderij schadelijk is voor mensen, dieren, het klimaat en natuur staat als een paal boven water. Er moet linksom of rechtsom iets veranderen. ‘Change is coming, whether you like it or not’.
Voor die verandering gingen we afgelopen vrijdag de straat op. Het klimaatakkoord van kabinet Rutte is een grap. Het schiet tekort, omdat het de kleine man belast en de grote spelers ontziet.
Het is geen wonder dat de boeren boos worden van voorstellen om de intensieve landbouw te verminderen. Het gaat alleen niet om een tegenstelling tussen klimaatactivisten en boeren, maar om een en dezelfde strijd tegen het vrijemarktkapitalisme als fundament van onze samenleving. Als het systeem niet drastisch mee verandert, betekent dat het einde van veel boerenbedrijven terwijl we klimaatchaos niet verminderen. Boeren lopen nu al meer bedrijfsrisico door klimaatverandering waar ze niet voor gecompenseerd worden. We kunnen niet alle lasten bij de boeren neerleggen, maar zullen gezamenlijk een ander systeem moeten bouwen. Een systeem waarin boeren een eerlijke prijs krijgen voor producten. Waarin duurzame landbouw, zorgzaamheid en dierenwelzijn de norm zijn en vervuiling en dierenleed verboden. Waarin boeren gecompenseerd worden voor klimaatschade. En waarin boeren een zeker en schuldenvrij bestaan kunnen opbouwen. Daar worden we uiteindelijk allemaal beter van!
*Dieren staan nog lager op de ladder, evenals lokale gemeenschappen die leven in lage-inkomenslanden waar natuur wordt vernietigd voor het verbouwen van veevoer.
Add 1: Wij realiseren ons dat er tijdens het boerenprotest door sommige boeren openlijk racistische ideeën en uitspraken zijn geuit. Code Rood veroordeelt alle vormen van racisme en we streven ernaar om in ons werk en onze communicatie bij te dragen aan het tegengaan van racisme.
Add 2: Op 1 oktober 2019 boden boeren- en maatschappelijke organisaties hun gezamenlijke manifest ‘Bescherm boeren, werknemers, consumenten, dieren en de planeet tegende huidige vrijhandelsverdragen’ aan de Tweede Kamerleden voor landbouw en buitenlandse handel. Dit manifest is in lijn met bovenstaande en heeft als doel ‘een duurzame en rechtvaardige voedselvoorziening’ mogelijk te maken ‘waarbinnen boeren wereldwijd een eerlijke prijs krijgen voor een zo milieu- en diervriendelijk mogelijk product, werknemers een fatsoenlijke beloning krijgen, en burgers van gezond voedsel en een gezonde leefomgeving kunnen genieten.’