Beste medestanders, bondgenoten van klimaatrechtvaardigheid en sympathisanten van codeROOD,

Dit is een afscheid van codeROOD. Na vijf actieve jaren gewijd te hebben aan het opbouwen van de klimaatrechtvaardigheidsbeweging. En na twee jaar van afnemende energie en verlies van doelgerichtheid, heeft ons grassroots collectief besloten zichzelf te composteren.

Wij geloven niet dat continuïteit de enige maatstaf is voor succes. We hebben er nooit prioriteit aan gegeven om een instituut te worden dat zich vastklampt aan het bestendigen van zichzelf. Ons doel was om dynamisch te blijven en ons aan te passen, in plaats van een stagnerende organisatie te worden. Sommige groepen gaan discreet ten onder, andere openlijk ruziënd. Wij hebben ervoor gekozen om ons op te heffen met niets dan liefde en zorg voor elkaar.

We houden vast aan onze herinneringen en dragen lessen met ons mee. We hopen voedingsstoffen te leveren voor nieuwe initiatieven om te ontkiemen in de vruchtbare grond waar een diverse ecologie van bewegingen uit ontstaat. We willen graag even stilstaan bij onze intenties en ervaringen. We hopen dat de klimaatbeweging als geheel kan profiteren van onze gezamenlijke reis, terwijl de strijd voortduurt.

Laten we laten zien dat gewone mensen samen buitengewone dingen kunnen doen.

Het begin.

De Europese klimaatrechtvaardigheidsbeweging kwam voort uit de antiglobaliseringsmobilisaties en kwam samen rond de COP15-top in Kopenhagen in 2009. In Nederland was de eco-anarchistische groep GroenFront, geïnspireerd door EarthFirst, de enige grassroots milieuorganisatie links van de NGO’s. Zij lanceerden in 2010 de campagne Wij Stoppen Steenkool om de kolen infrastructuur in Nederland aan te pakken. Dit was de eerste stap naar een massale, diverse beweging die ontwrichtende en burgerlijk ongehoorzame tactieken omarmde. Dankzij dit voorwerk konden nieuwe initiatieven zoals het onze wortel schieten.

Sommigen van ons experimenteerden met soortgelijke principes door Climate Games te organiseren: een ongehoorzame en ludieke actie-avonturencampagne waarbij gemeenschapsvorming samenkwam met diversiteit aan tactieken. We richtten ons op de kolencentrale Hemweg (nu ontmanteld) en breidden ons vervolgens uit naar de hele industriële haven van Amsterdam (nu zogenaamd “in transitie”). We versterkten de banden met voedselsoevereiniteitsactivisten van ASEED (die het Ground Control-kamp organiseerden) en paste het format aan voor de COP21-klimaattop in Parijs in 2015.

2015 was ook het eerste jaar van Ende Gelände, waar we het internationale blok aanvoerden dat op spectaculaire wijze door de politielijnen brak. Het jaar daarop organiseerden we drie bussen (ter beschikking gesteld door Theaterstraat) naar de tweede editie van Ende Gelände in Lausitz. In de daaropvolgende jaren zou Klimakamp in het Rheinland een bron van inspiratie en een praktische leerschool worden voor onze inspanningen tot bewegingsopbouw; duizenden mensen zouden ingewijd worden in massa-acties. Net als koolstofuitstoot kent solidariteit geen grenzen, en we hebben de komende jaren veel baat gehad bij de steun van onze internationale bondgenoten.

Nadat we meer dan 130 mensen hadden gemobiliseerd voor Lausitz, begonnen de eerste zaadjes van codeROOD te ontkiemen. We kwamen samen rond een gedeelde analyse: dat de regeringen niet bereid of in staat zouden zijn om het akkoord van Parijs uit te voeren, dus dat het de kracht van de mensen zou zijn om de nodige maatregelen door te drukken. Na de inaugurele actieconferentie in 2016 om doelen, waarden en organisatieprincipes vast te stellen, werd het jaar daarop de naam codeROOD aangenomen. Voordat “klimaatnoodtoestand” een populaire eis werd, wilden we graag luid en breed alarm slaan.

Acties.

Toen kwam het eerste codeROOD-actiekamp en de eerste massa-actie in juni 2017: een dag lang met meer dan 300 mensen de Amsterdamse kolenhaven overnemen en de iconische look van witte overalls naar de vaak vergeten, smerigste hoek van de stad brengen. Met deze actie groeide ons vertrouwen, zowel aan de frontlinies als achter de schermen. Deze actie was genoeg om “radicale klimaatactivisten” op de radar te krijgen van de NCTV — een label dat we met trots dragen.

Een jaar later stapten we uit onze (Randstedelijke) comfortzone en brachten we onze solidariteit naar de belangrijkste ‘opofferingszone’ op het vasteland van Nederland: de provincie Groningen, waar de Groningers al decennia lang lijden onder  aardbevingen veroorzaakt door de gaswinning. Hiervoor moesten we maandenlang allianties bouwen met lokale activisten en de waarden van onze internationale beweging hoog houden, voortbouwend op het lokale organisatiewerk dat anderen zoals GroenFront en Milieudefensie hadden gedaan.

Het resultaat is de grootste Nederlandse burgerlijke ongehoorzaamheidsactie voor klimaatrechtvaardigheid tot dan toe. In augustus 2018 bereikten meer dan zeshonderd mensen georganiseerd in vijf groepen (“vingers”) te voet, per trein, bus, fiets en boot ons doel, de ingang van het tankpark in Farmsum, om met 650 mensen een driedaagse blokkade op te zetten. Door dit chokepoint te verstoren steunden we mensen in Groningen in het verhogen van de urgentie van hun situatie en droegen we bij aan het onder druk zetten van de overheid om het gasveld te sluiten. Dit was ook de eerste keer dat de klimaatbeweging in Nederland te maken kreeg met ernstig politiegeweld. Door ons te verenigen met de terecht boze mensen in Groningen werden we een bedreiging voor de status quo.

Dit succesvolle kamp en deze massa-actie legden ook een aantal van onze uitdagingen als collectief bloot. De campagne putte veel kernorganisatoren uit en we hadden geen duidelijke volgende stap voor de toestroom van nieuwkomers. Velen van ons moesten ook onze eigen overwegend blanke, stedelijke, middenklasse vooroordelen onder ogen zien. We streefden deze moeilijke maar noodzakelijke introspectie na toen we Kick Out Zwarte Piet acties ondersteunden. Het aanpakken van privileges, intersectionaliteit en dekolonisatie bleef een voortdurend leerproces terwijl we de beweging vooruit hielpen.

Met het Bloc for Radical Climate Justice zetten we onze inspanningen om een beweging op te bouwen voort tijdens de historische 2019 Klimaatmars in Amsterdam die 40.000 mensen de straat op bracht. Ons blok, georganiseerd in samenwerking met Fossil Free Culture NL en met meer dan 20 organisaties, riep op tot een meer “intersectionele, antikapitalistische, ongehoorzame, decoloniale en solidaire” beweging. Meer recentelijk heeft het protest zich omgedoopt tot March for Climate and Justice om een aantal van deze waarden verder in de klimaatbeweging te integreren.

Escalatie.

In 2019 had de beweging een kantelpunt bereikt: het momentum groeide rond Climate Strikes over de hele wereld, Extinction Rebellion verspreidde zich vanuit het Verenigd Koninkrijk en de Sunrise Movement in de VS. Om het bot te zeggen: we waren niet langer de enigen in Nederland die ongehoorzame klimaatacties ondernamen. Dit zette ons aan het denken over onze rol in dit veranderende landschap. We vroegen ons af hoe we onze ervaring en analyse konden doorgeven aan een nieuwe generatie die in beweging kwam.

Daarom kozen we voor een escalatiestrategie: in plaats van ons te richten op infrastructuurlocaties en arbeiders te confronteren, zouden we de systemische aanjagers van de klimaatcrisis door de fossiele brandstofindustrie verstoren. Dit hield in dat we de aandeelhoudersvergaderingen van de grote koolstofbedrijven rechtstreeks zouden verstoren. Ons doel was om een zelfverzekerde en optimistische taal over Just Transition te creëren. We wilden ook een actie voorstellen die veel toegankelijker, ontwrichtender en opvallender is.

Tijdens de jaarlijkse algemene vergadering van Royal Dutch Shell in mei 2019 spraken onze woordvoerders het bestuur en de aandeelhouders toe met de Shell Must Fall-verklaring. Ze beleden alle toekomstige aandeelhoudersvergaderingen van Shell te blokkeren, te verstoren en te annuleren, en riepen op tot het creëren van een brede coalitie onder de vlag Future Beyond Shell om te werken aan een Rechtvaardige Transitie. Onze dubbele identiteit (disruptief en constructief) trok een breed scala aan partners aan, van NGO’s en denktanks tot bestaande basisgroepen en de nieuwste Fridays for Future-stakers.

Het daaropvolgende jaar hebben we onvermoeibaar gewerkt om onze belofte na te komen. In maart 2020 waren we minder dan 100 dagen verwijderd van Shell’s jaarlijkse aandeeldhoudersvergadering die beloofde de meest indrukwekkende klimaatactie van het jaar geworden (volgens Andreas Malm). Honderden activisten in heel Europa hadden zich aangemeld om deel te nemen aan de actie. We waren druk bezig met het regelen van financiering en accommodatie, met de logistiek van de actie en met juridische en mediaondersteuning. Onze capaciteit werd te klein. We waren gefocust op de actie en verwaarloosden ons mentaal en fysiek welzijn.

En toen sloeg de pandemie toe. Opeens begon alles uit elkaar te vallen: Shell verplaatste zijn vergadering snel (en handig) naar het internet, waardoor wij geen tastbaar doel meer hadden. Plotseling werd het onverantwoord om samen te komen om te organiseren, laat staan met honderden mensen. Toen de actie grotendeels werd geannuleerd, verloren velen van ons een gedeeld doel en verloren we ons collectieve vermogen tot flexibiliteit. Sommigen van ons toonden een opmerkelijke veerkracht om door te gaan met de campagne, terwijl anderen het helemaal opgaven. We waren zeker niet de enigen die zich gedesoriënteerd voelden, maar het raakte ons bijzonder diep.

Tijdens de pandemie organiseerden we verschillende kleinere protesten tegen Shell. We hebben decentraal georganiseerd om de groepen klein te houden. In 2020 kwamen we opdagen bij het hoofdkantoor van Shell tijdens de online AGM. En in 2021 deden we dat met een sloopkogel en een krachtige boodschap dat het Shell-hoofdkantoor moet worden omgevormd tot een Museum voor Klimaatrechtvaardigheid.

We besteedden ook aandacht aan de misdaden van Shell in Nigeria, met de herdenking van  de moord op de Ogoni 9, toen 25 jaar geleden. We stelden een toolkit samen om anderen te inspireren actie te ondernemen tegen Shell.

De grootste les is misschien wel deze: de geschiedenis zal onverwachte schokken en crises blijven voortbrengen. We kunnen geen masterplan hebben dat gebaseerd is op één enkele dag, één enkele tactiek, één enkele choreografie. Als we als bewegingen veerkrachtiger willen worden, moeten we leren om duurzame relaties te koesteren, net zoals we ontwrichtende acties moeten koesteren. We moeten onzichtbaar zorgwerk net zo waarderen als gedurfde acties. We moeten streven naar opkomende strategieën in plaats van vaste uitkomsten. Ons werk zal nuttige bijdragen moeten leveren, of we nu op weg zijn naar een eco-sociale transitie of vervallen in een eco-fascistische ineenstorting van de huidige orde.

Nasleep.

Hoewel de klimaatbeweging tijdens de pandemie grotendeels aan kracht heeft ingeboet, zijn er een paar ontwikkelingen geweest die het vermelden waard zijn nu we deze cyclus van verzet hebben afgesloten. In mei 2021 dwong een baanbrekende gerechtelijke uitspraak in Den Haag Shell om zijn uitstoot dit decennium bijna te halveren. Deze ongekende beslissing onderstreepte ons punt: Shell heeft geen toekomst en moet worden ontmanteld met alle juridische, politieke of financiële middelen die nodig zijn. Stap voor stap dwong de regering Shell en Exxon het grootste gasveld in Europa te sluiten. De putten in Groningen stopten met pompen in oktober 2023. Toch wachten tot op de dag van vandaag veel mensen op compensatie om hun huizen te repareren en te versterken tegen de aanhoudende aardbevingen.

In november van datzelfde jaar vond er nog een grote plotwending plaats: Shell besloot zijn hoofdkantoor te verhuizen vanuit Nederland naar Engeland en te herstructureren tot een volledig Brits bedrijf. Ze noemden “vereenvoudiging” als reden, maar zelfs de Financial Times erkende dat klimaatactivisme en de rechtszaak in Nederland belangrijke factoren waren in de beslissing. Wij zijn er vast van overtuigd dat Shell zich wel kan verstoppen voor Climate Justice; we zijn blij met onze kameraden in het Verenigd Koninkrijk die Shell het leven zuur blijven maken. 

In Nederland is het momentum weer opgebouwd dankzij de onvermoeibare inspanningen van onze kameraden van Extinction Rebellion, wiens volharding in het herhaaldelijk bezetten van de A12 en het eisen van de afschaffing van fossiele subsidies heeft geleid tot een moment van reflectie voor de Nederlandse samenleving als geheel. Daarnaast zijn strategische partnerschappen met Greenpeace om privéjets op Schiphol stil te leggen opmerkelijk effectief geweest in het herkaderen van het klimaatdebat. 

In 2022 ontstond in België een nieuwe groep onder de naam Code Rouge | Rood. Deze beweging is van een andere aard en is ingebed in een coalitie van bestaande organisaties en bewegingen. Toch durven we te dromen dat ze geïnspireerd werden door onze naam en dat ze zullen voortbouwen op de ervaringen en lessen van het vroegere CodeROOD.

Sommige vragen blijven onbeantwoord: wat is de rol van massale burgerlijke ongehoorzaamheid nu het twee voor twaalf is? Terwijl overstromingen, droogtes, orkanen en bosbranden plaatsvinden.Te midden van voedsel-, water- en kosten van levensonderhoudcrises. En terwijl we geconfronteerd worden met een transnationale beweging van fascistische staatsregeringen en politieke leiders. Wie zal de pijpleidingen opblazen? Hoe kunnen we effectievere antifascisten worden? Hoe kunnen we het tij keren en gerechtigheid en vrede bereiken?

Zoals altijd is het aan ons: degenen die zich verzetten, rebelleren en ontwrichten, om aan deze uitdagingen van de geschiedenis het hoofd te bieden.

Uitnodiging.

Ben je betrokken geweest bij CodeROOD? Dan ben je van harte uitgenodigd voor de Compostering van codeROOD, zaterdag 27 januari!

Geschiedenis schrijven is geen exacte wetenschap. Dit geldt ook voor bewegingsgeschiedenissen/-verhalen. Onze afscheidstekst is geenszins bedoeld als een definitieve geschiedenis van codeROOD, maar als een uitnodiging om samen stil te staan bij onze gemeenschappelijke weg en uiteenlopende perspectieven. We hopen dat deze conversatiestarter je zal aanmoedigen om ons evenement, de Compostering van codeROOD te komen, waar je kunt bijdragen aan onze opnamesessie van de orale geschiedenis en aan de strategiediscussie over hoe het nu verder moet.

• Zaterdag 27 januari 2024, deuren open om 17.00 uur, diner geserveerd om 19.00 uur, feest tot 23.00 uur.
• NieuwLand, Pieter Nieuwlandstraat 93, 1093XN Amsterdam (naast Muiderpoortstation)
• gratis entree, consumpties en donaties contant of per pin
• Meld je hier aan voor het event.